Odpowiedzialność cywilna w transporcie

Odpowiedzialność cywilna przewoźnika, spedytora i operatora logistycznego

Wszystkie podmioty świadczące usługi w zakresie transportu ponoszą odpowiedzialność cywilną, wynikającą z przepisów prawa. Inaczej odpowiedzialność ta kształtuje się jednak w stosunku do przewoźników drogowych, inaczej w stosunku do spedytorów, inaczej w stosunku do operatorów logistycznych. Jaki jest zatem zakres odpowiedzialności tych osób i jakie są różnice w poszczególnych przypadkach?

Odpowiedzialność przewoźnika

Odpowiedzialność cywilna przewoźnika drogowego wynika bezpośrednio z tytułu zawartej umowy przewozowej o odpłatny przewóz rzeczy (do zawarcia umowy przewozu dochodzi zwykle przez akceptację zlecenia przewozu lub zlecenia transportowego). Odpowiedzialność przewoźnika kształtuje konwencja CMR przy przewozach międzynarodowych, przy przewozach krajowych w szczególności ustawa Prawo Przewozowe oraz przy przewozach kabotażowych przepisy prawa narodowego państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub Europejskiej Strefy Gospodarczej, na terenie którego przewoźnik wykonuje przewóz.

Zgodnie z tą wykładnią przewoźnik jest odpowiedzialny za:

• towar od przyjęcia od nadawcy do wydania odbiorcy oraz za opóźnienie dostawy (art. 17.1. konwencji CMR oraz art. 65 ustawy Prawo Przewozowe)
• za podwykonawców i inne osoby, którymi posługuje się przy wykonaniu umowy przewozu (art. 3 konwencji CMR i art. 5 ustawy Prawo Przewozowe)

Uwaga!!! Odpowiedzialność przewoźnika jest oparta na zasadzie ryzyka.

OCP Przewoźnika

Aby zabezpieczyć się przed finansowymi skutkami szkód, które powstały w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przewozu towarów w transporcie drogowym warto wykupić polisę OCP. Ubezpieczenie zapewni m.in. wypłatę odszkodowania w przypadku kradzieży, uszkodzenia, zniszczenia towaru lub opóźnienia dostawy w wyniku wypadku, awarii, pożaru albo kradzieży z parkingu strzeżonego. Można kupić i takie ubezpieczenie, które zagwarantuje ochronę nawet gdy szkoda powstała w wyniku czynu umyślnego lub rażącego niedbalstwa kierowcy. Gro zakładów ubezpieczeń stosuje jednak długą listę wyłączeń z zakresu podstawowego ubezpieczenia. Polisę warto zatem rozszerzyć o szczególne przypadki np. przewóz towarów niebezpiecznych ADR i towarów podwyższonego ryzyka, skutki rozboju, uszkodzenie palet i kontenerów, czy szkody, które powstały w czasie postoju poza strzeżonym parkingiem.

OCP jest dobrowolne, jednak naprawdę warto je posiadać. Dziś już większość klientów firm transportowych zwraca szczególną uwagę na fakt posiadania przez nie ubezpieczenia przewoźnika.

Odpowiedzialność spedytora

Z punktu widzenia ustawy o transporcie drogowym spedytor to podmiot, który wykonuje transport drogowy w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy. Podstawową regulacją prawną dla działalności spedycyjnej jest ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (uregulowania dotyczące spedycji zawarte są w art. 794 ? 804). Odpowiedzialność cywilna spedytora wynika bezpośrednio z zawartej umowy spedycji. Wzorzec umowny wykorzystywany przy zawieraniu umów spedycji stanowią Ogólne Polskie Warunki Spedycyjne (OPWS 2010) opracowane przez PISiL.

Zgodnie z obowiązującym prawem spedytor poprzez zawarcie umowy spedycji jest odpowiedzialny za:

• czynności związane wysyłaniem i odbiorem przesyłki lub dokonywaniem innych usług związanych z jej przewozem (art. 794 kc.)
• czynności niezbędne do uzyskania zwrotu nienależnie pobranych sum z tytułu przewoźnego, cła i innych należności związanych z przewozem przesyłki (art. 797 kc.)
• czynności niezbędne do zabezpieczenia praw dającego zlecenie lub osoby przez niego wskazanej względem przewoźnika albo innego spedytora (art. 798 kc.)
• przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, chyba że nie ponosi winy w wyborze (art. 799 kc)

Uwaga!!! Odpowiedzialność spedytora kształtuje nie to jakie wykonuje czynności faktyczne, a to jaką umowę zawarł lub do czego się zobowiązał. Z punktu widzenia prawa przewozowego bowiem spedytor może stać się przewoźnikiem jeśli zawarł umowę przewozu lub przewoźnikiem umownym jeśli zawarł umowę przewozu i zlecił jej wykonanie przewoźnikowi (podwykonawcy).

OCS Spedytora

Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej spedytora ma charakter ubezpieczenia obowiązkowego. W przypadku OSC spedytora ochroną ubezpieczeniową objęta jest odpowiedzialność cywilna ubezpieczającego jako spedytora za szkody powstałe z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy spedycji. Ubezpieczenie OCS obejmuje zatem ryzyka związane z organizacją spedycji; a więc przede wszystkim: składowaniem, pakowaniem, rozpakowaniem, przepakowaniem, załadunkiem, rozładunkiem, przeładunkiem przesyłek towarowych, wyborem trasy i rodzaju transportu, wyborem przewoźników, odprawą celną i przygotowaniem dokumentów.

Ubezpieczenie OCS nie pokrywa jednak wszystkich szkód lub strat, które mogą wystąpić podczas realizacji zlecenia spedycyjnego. Warto zatem zapoznać się z wyłączeniami odpowiedzialności danego towarzystwa ubezpieczeń i rozszerzyć je o szczególne przypadki np. szkody z tytułu utraty ładunku wskutek kradzieży z włamaniem, kradzieży środka transportu wraz z towarem, czy ubytki lub uszkodzenia powierzonego towaru w czasie wykonywania czynności spedycyjnych. Ochroną ubezpieczeniową można objąć także dodatkowo odpowiedzialność cywilną ubezpieczającego w zakresie czynności przewoźnika drogowego. W większości przypadków jednak ochroną ubezpieczeniową nie można objąć odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa przez ubezpieczającego lub osoby działające na jego zlecenie.

Odpowiedzialność operatora logistycznego

Pod pojęciem ?operatora logistycznego?, rozumie się każdego usługodawcę, który organizuje, wykonuje lub zleca wykonanie, na swoją odpowiedzialność i we własnym imieniu, organizację przewozu towarów, wszelkich czynności mających na celu zarządzanie fizycznym przepływem towarów oraz przepływem dokumentów i/lub odnoszących się do nich informacji. Reguluje to Kodeks Handlowy (art. L 132-1).

Zgodnie z tymi postanowieniami operator logistyczny odpowiada za:

• wszelkie czynności wykonywane w ramach prowadzonych operacji logistycznych

Jednak przedmiot działalności operatora logistycznego może mieć też szerszy zasięg. Różny będzie zatem statut prawny i wiele innych czynników, jakie charakteryzują daną firmę, która w zaistniałych okolicznościach przejmuje na siebie określone czynności logistyczne. Zakres zlecanych usług daje możliwość umownego wyróżnienia i podziału operatorów logistycznych na operatorów uniwersalnych oraz wyspecjalizowanych. Obowiązki i obszar działań operatora logistycznego zależy zatem od decyzji podmiotu zlecającego i różnie może kształtować się jego odpowiedzialność cywilna.

Uwaga!!! Odpowiedzialność operatora logistycznego (podobnie jak w przypadku spedytora) kształtuje nie to jakie wykonuje czynności faktyczne, a to jaką umowę zawarł lub do czego się zobowiązał.

Podsumowując

Odpowiedzialność cywilna (finansowa) przewoźnika, spedytora i operatora logistycznego nigdy nie jest arbitralna, gdyż wynika z zawartych umów (inaczej będzie kształtowała się odpowiedzialność w przypadku zawarcia umowy przewozu, inaczej w przypadku umowy spedycji). Jakakolwiek nie byłaby jednak ta odpowiedzialność warto w razie wystąpienia szkody przenieść ją na ubezpieczyciela. W tym celu należy zadbać o dobrą polisę, która będzie rozszerzona o szczególne przypadki ryzyka.