Monitorowanie pojazdów – system SENT a ustawa
Jak zabezpieczyć się przed skutkami ustawy o monitorowaniu przewozu towarów wrażliwych?
18 kwietnia weszła w życie ustawa o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów.
Pojawiają się już pierwsze wnioski dotyczące systemu SENT. Niestety nie są one zbyt łaskawe dla ustawy, która sprawia, że prowadzenie działalności w sektorze transportowym już obciążone dużym ryzykiem stało się jeszcze bardziej niepewne.
Przyjrzyjmy się zatem rozwiązaniom zaproponowanym przez ustawodawcę i zastanówmy co można zrobić, aby ograniczyć ryzyko otrzymania dotkliwej kary.
- Co reguluje ustawa?
- Jakie towary są towarami wrażliwymi?
- Wyłączenia
- Kto i kiedy dokonuje zgłoszenia?
- Co zawiera zgłoszenie?
- Aktualizacja
- Obowiązki przewoźnika
- Obowiązki kierowcy
- Kary
- Jak się zabezpieczyć ?
- Plany nowelizacji
- Podsumowanie
To czym zajmuje się ustawa zostało określone w art. 1. Mówi on, że ustawa reguluje:
„zasady systemu monitorowania drogowego przewozu towarów” oraz „odpowiedzialność za naruszenie obowiązków związanych z drogowym przewozem towarów podmiotu wysyłającego, podmiotu odbierającego, przewoźnika, kierującego środkiem transportu.”
Artykuł określił zatem nie tylko zakres przedmiotowy ustawy, ale także wskazał podmioty, których będzie ona dotyczyć:
- wysyłających
- odbierających
- przewoźników
- kierujących
To określa art. 3 ust 2. Wyłaniają się tu dwa systemy klasyfikacji:
- Nomenklatura Scalona (CN)
- Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług (PKWiN)
Jeśli chodzi o towary objęte pozycjami CN są to:
- 2207 nieoznaczonych znakami akcyzy,
- 2707,
- 2710,
- 2905,
- 2917,
- 3403,
- 3811,
- 3814 zawierające alkohol etylowy,
- 3820 zawierające alkohol etylowy,
- 3824,
- 3826,
jeżeli masa brutto przesyłki towarów objętych tymi pozycjami przekracza 500 kg lub jej objętość przekracza 500 litrów;
Podkategorie PKWiN to:
- od 19.20.21 do 19.20.28,
- 20.29,
- 14.74 nieoznaczone znakami akcyzy,
- 14.75,
- od 20.59.41 do 20.59.42,
- 59.43 zawierające alkohol etylowy,
- 59.57,
- 59.58
- 12.25,
jeżeli masa brutto przesyłki towarów objętych tymi podkategoriami przekracza 500 kg lub jej objętość przekracza 500 litrów;
Poza towarami wskazanymi poprzez klasyfikacje ustawa nakazuje monitorowanie przewozu także:
- alkoholu całkowicie skażonego w tym zawartego także w wyrobach nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi. Dotyczy to przesyłek o objętości przekraczającej 500 litrów.
- suszu tytoniowego nieoznaczonego znakami akcyzy niezależnie od wielkości przesyłki
- innych towarów o których zdecyduje w rozporządzeniu wykonawczym do ustawy minister finansów.
Ustawa zawiera także wyłączenia, m.in. związane z:
- wielkością opakowań niektórych towarów,
- przewożeniem towarów przez operatorów pocztowych w paczkach pocztowych (określone towary),
- niektórymi procedurami przewozowymi jak procedura celna tranzytu, składowania, odprawy czasowej, przetwarzania lub wywozu, dotyczącymi określonych towarów
- powrotnym wywozem (także wybrane towary),
- przemieszczaniem w ramach procedury zawieszenia poboru akcyzy dotyczące wybranych towarów,
- a także gdy „przewożonym towarom towarzyszy dokument potwierdzający przesunięcie międzymagazynowe wystawiony przez nadawcę towarów”.
Jak widać warunków do ustalenia, czy przewóz danego towaru podlega ustawie SENT jest sporo, co może powodować powstawanie błędów.
Dodatkowo ustawa nie zabrania zgłaszania towarów, co do których nie było takiego obowiązku, zatem ewentualna „nadgorliwość” nie będzie karana. Niestety przy pomyłce w drugą stronę ustawodawca nie jest tak pobłażliwy.
Ustawodawca przewiduje trzy warianty związane z kierunkiem przewozu towarów wrażliwych i dla tych trzech wariantów są przewidziane inne podmioty, które dokonują zgłoszenia. I tak w przypadku:
- eksportu (miejscem rozpoczęcia transportu jest terytorium Polski) zgłaszającym jest podmiot wysyłający towar
- importu (miejscem zakończenia transportu towaru z innego państwa członkowskiego lub państwa trzeciego jest Polska) zgłaszającym jest podmiot odbierający towar
- tranzytu (przewóz towaru z jednego państwa członkowskiego na terytorium drugiego państwa członkowskiego lub państwa trzeciego) zgłaszającym jest przewoźnik.
Zgłoszenia należy dokonać zawsze przed rozpoczęciem transportu.
Zawartość zgłoszenia zależy od tego, czy jest to eksport, import czy tranzyt i czy jest to dostawa wewnątrzwspólnotowa. Przykładowo w eksporcie zgłoszenie zawiera:
1) planowaną datę rozpoczęcia przewozu;
2) dane podmiotu wysyłającego obejmujące:
- a) imię i nazwisko albo nazwę,
- b) adres zamieszkania albo siedziby;
3) dane podmiotu odbierającego obejmujące:
- a) imię i nazwisko albo nazwę,
- b) adres zamieszkania albo siedziby;
4) numer identyfikacji podatkowej podmiotu wysyłającego albo numer, za pomocą którego podmiot wysyłający jest zidentyfikowany na potrzeby podatku od towarów i usług albo podatku od wartości dodanej;
5) numer identyfikacji podatkowej podmiotu odbierającego albo numer, za pomocą którego podmiot odbierający jest zidentyfikowany na potrzeby podatku od towarów i usług albo podatku od wartości dodanej;
6) dane adresowe miejsca załadunku towaru;
7) dane dotyczące towaru będącego przedmiotem przewozu, w szczególności rodzaju towaru, pozycji CN lub podkategorii PKWiU, ilości, masy brutto lub objętości towaru.
Inne zgłoszenia będą wyglądały podobnie, czyli potrzebne są wszystkie informacje, które pomogą zidentyfikować podmioty uczestniczące w przesłaniu towaru, sam towar, oraz czas i miejsce przemieszczenia a także informacje odnośnie identyfikacji podatkowej podmiotów.
Na podmiotach które dokonują przesłania objętego monitorowaniem towaru ciąży obowiązek jaki narzuca art.8, który mówi, że:
„1. Podmiot wysyłający, podmiot odbierający oraz przewoźnik są obowiązani niezwłocznie aktualizować dane zawarte w zgłoszeniu w takim zakresie, w jakim byli obowiązani do ich zgłoszenia.
- Dane dotyczące towaru będącego przedmiotem przewozu zawarte w zgłoszeniu nie podlegają aktualizacji.
- W przypadku gdy przewóz towaru nie zostanie rozpoczęty, odpowiednio podmiot wysyłający, podmiot odbierający albo przewoźnik dokonuje aktualizacji zgłoszenia, podając informację o odstąpieniu od przewozu towaru.”
Dodatkowo przewoźnik nawet jeśli nie dokonywał zgłoszenia (eksport, import) zobowiązany jest uzupełniać zgłoszenie o informacje:
- o nim (nazwa albo imię i nazwisko, dane adresowe, nr identyfikacji podatkowej),
- o miejscu i dacie rozpoczęcia przewozu na terytorium kraju,
- o planowanej dacie jego zakończenia,
- o numerze rejestracyjnym pojazdu,
- o numerze zaświadczenia, zezwolenia lub licencji (jeśli są wymagane w związku z ustawą o transporcie drogowym),
- o numerze dokumentu przewozowego.
Ustawodawca obciążył przewoźnika wieloma obowiązkami, są to m.in.:
- dokonywanie zgłoszeń dotyczących tranzytu
- uzupełnianie zgłoszeń w pozostałych przypadkach
- niezwłoczna aktualizacja danych w zgłoszeniach w zakresie w jakim był on zobowiązany dokonać zgłoszenia
- odmowy przyjęcia towaru do transportu w momencie, gdy nie otrzymał on nr referencyjnego lub odpowiednich dokumentów (gdy system nie jest sprawny i nie można dokonać zgłoszenia) od podmiotu wysyłającego lub odbierającego
- przekazania kierującemu odpowiedniego numeru referencyjnego
W tym miejscu nasuwa się pytanie o zakres odpowiedzialności przewoźnika za błędy popełnione w zgłoszeniach składanych przez inne podmioty. Niestety art. 10 stawia przewoźników w niekorzystnej sytuacji. Mówi on bowiem, że:
„Przewoźnik jest obowiązany odmówić przyjęcia do przewozu towarów podlegających zgłoszeniu w przypadku nieotrzymania numeru referencyjnego, dokumentu zastępującego zgłoszenie i potwierdzenia przyjęcia dokumentu zastępującego zgłoszenie albo dokumentu, o którym mowa w art. 3 ust. 7.”
Oznacza to, że w pewnym sensie na przewoźniku spoczywa obowiązek weryfikacji prawidłowości zgłoszenia. Jest to tym bardziej niekorzystne, że posiada on znacznie mniej informacji odnośnie towaru i ma mniejsze możliwości sprawdzenia wszystkich istotnych informacji dotyczących stanu faktycznego przesyłki. Czas pokaże, jak będą interpretowane te przepisy.
Do obowiązków kierowcy należą:
- posiadanie nr referencyjnego lub innych dokumentów przewidzianych w ustawie w momencie rozpoczęcia transportu towaru
- odmowa rozpoczęcia przewozu towaru jeśli nie otrzyma on wspomnianego wyżej numeru lub dokumentu
- określone zachowania w przypadku kontroli drogowej
Należy pamiętać, że także odbierający ma obowiązki raportowania do systemu, najpóźniej następnego dnia od odebrania towaru.
Kary nakładane za zaniedbanie nałożonych przez ustawodawcę obowiązków są dość dotkliwe.
I tak za brak dokonania zgłoszenia przez podmiot wysyłający lub odbierający (odpowiednio obowiązek wynikający z art.5 lub 6) nakłada się karę w wysokości 46% wartości netto przewożonego towaru podlegającemu zgłoszeniu, nie mniej niż 20 000 zł.
Jeżeli rozbieżności dotyczące zgłoszonej masy, ilości, objętości towaru przekraczają 10% (dopuszczalna różnica) na podmiot zgłaszający nakłada się karę w wys. 46% wartości netto różnicy pomiędzy towarem zgłoszonym a faktycznie przewożonym, nie niższej niż 20 000 zł.
W tych samych przypadkach na przewoźnika nakłada się karę w wysokości 20 000 zł.
W przypadku braku uzupełnienia danych do zgłoszenia złożonego przez wysyłającego lub odbierającego towar, przewoźnik zapłaci karę wynosząca 5 000 zł.
Za brak aktualizacji danych lub zgłoszenia danych innych niż dotyczące towaru niezgodnych ze stanem faktycznym odpowiednio przewoźnik, wysyłający, odbierający mogą się liczyć z karą opiewającą na 10 000 zł.
Kierujący, który w trakcie kontroli drogowej nie posiada numeru referencyjnego lub innych wskazanych przez ustawę dokumentów podlega karze w wysokości od 5000 zł do 7 500 zł.
W zasadzie są trzy rodzaje możliwości: działania w obrębie własnej firmy, działania na linii przewoźnik – zleceniodawca, oraz możliwość wykorzystania tzw. zapytań indywidualnych.
Działając w obrębie własnego przedsiębiorstwa transportowego należałoby postawić przede wszystkim na szkolenia kadry, wypracowanie procedur komunikacyjnych pomiędzy centralą a kierującym, a także dotyczących weryfikacji zleceń. Nie zaszkodzi również przeszkolić kierowców odnośnie zachowania w trakcie kontroli drogowej z uwzględnieniem obowiązków związanych z monitorowaniem przewozu towarów wrażliwych.
W relacjach ze zlecającym warto tak konstruować umowy aby widoczne były obowiązki zlecającego, jak również, żeby umowa zawierała zapisy chroniące przewoźnika na wypadek poniesienia kar administracyjnych wynikłych z zaniedbania obowiązków przez zlecającego transport.
Co więcej trzeba zwrócić uwagę na zmianę wzorów zleceń i zamówień tak aby już w chwili złożenia zamówienia zlecający dostarczył nr referencyjny.
Wreszcie należałoby rozwiązać kwestię przechowywania dokumentów, ponieważ przedawnienie w przypadku niedopełnienia obowiązków związanych z monitorowaniem transportu towarów wrażliwych ma miejsce po 5 latach.
Skorzystanie z instytucji interpretacji indywidualnej oznacza, że opinia wydana w danej sprawie chroni przed inną interpretacją przepisów przez inny organ. Jest to zatem ochrona prawna, którą warto sobie zapewnić, gdy jest tyle możliwości interpretacji przepisów.
W ostatnim czasie na stronach Rządowego Centrum Legislacji pojawił się projekt nowelizacji ustawy o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów (projekt ustawy z 26 maja 2017 r. o zmianie ustawy o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów oraz ustawy o drogach publicznych).
W tej chwili nie zmienia on jednak obowiązków i zakresu odpowiedzialności przewoźników, a zajmuje się np. wprowadzeniem obowiązku korzystania z geolokalizatorów przy realizacji zleceń transportowych. Wielu przewoźników już korzysta z takich urządzeń, ale i tak jest to kolejne obciążenie jakie nakłada ustawodawca.
Cel uchwalenia omawianej ustawy jest szczytny. Dbałość o finanse publiczne i uszczelnienie systemu podatkowego to warunek utrzymywania odpowiednich wpływów do budżetu państwa. Niestety ustawodawca stworzył system, który pozostawia wiele do życzenia, ponieważ nie zapewnia bezpieczeństwa prawnego uczciwym podmiotom, których ta ustawa dotyczy. Szczególnie przewoźnicy mogą doświadczyć konsekwencji możliwości różnej interpretacji przepisów i to na swoją niekorzyść. Warto zatem przy okazji prac nad nowelizacją zadbać poprzez działania organizacji i stowarzyszeń przewoźników o interesy sektora transportowego.
Źródła:
https://test.puesc.gov.pl/web/puesc/e-przewoz
http://dziennikustaw.gov.pl/du/2017/708/1
„Monitorowanie ładunków – krok po kroku”, Transport Manager nr 3 czerwiec-lipiec 2017 (27), str. 132 – 137;