Zatrudnianie kierowców ze Wschodu – krok po kroku.
Procedury zatrudniania kierowców ze Wschodu (Ukraina, Białoruś..)
Od czego zacząć?
Zapotrzebowanie na wykwalifikowanego kierowcę pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t jest ogromne. Według szacunków Zrzeszenia Międzynarodowych Przewoźników Drogowych (ZMPD) w Polsce, co roku potrzeba ok. 30 tys. kierowców. Podobnie wygląda to także za naszą zachodnią granicą. Zatrudniani są tam polscy kierowcy, których jednocześnie brakuje u nas w kraju. Dlatego polscy przedsiębiorcy coraz częściej sięgają po posiłki zza wschodniej granicy. Nie jest to proste, gdyż w gąszczu przepisów trudno się odnaleźć i łatwo o błędy, które potem sporo kosztują. Mimo to coraz częściej polskimi ciężarówkami jeżdżą Ukraińcy, Białorusini, czy Rosjanie. Od czego zatem zacząć? Jeśli już wiemy kogo chcemy zatrudnić, to niewątpliwie najpierw taka osoba musi przejść badania lekarskie i testy psychologiczne, no i oczywiście musi posiadać prawo jazdy odpowiedniej kategorii. Problemem jest to, że jeszcze zanim zatrudnimy taką osobę musi się ona pojawić w Polsce właśnie na tych badaniach. Gdy pokonamy tę trudność nasze działania właściwie powinny iść dwutorowo. Jedna ścieżka to legalizacja zatrudnienia spoza Unii, druga to kwestia uzyskania odpowiednich kwalifikacji, które następnie muszą zostać potwierdzone – jest to szczególnie ważne w przewozach międzynarodowych.
Ustalenie kwalifikacji.
Unijna dyrektywa 2003/59/WE – w sprawie wstępnej kwalifikacji i okresowego szkolenia kierowców niektórych pojazdów drogowych do przewozu rzeczy lub osób, nakłada na kierowcę pojazdu ciężarowego obowiązek przejścia pełnej kwalifikacji wstępnej oraz szkolenia okresowego. Przy czym jest to podyktowane zapewnieniem bezpieczeństwa na drodze poprzez ciągłe doskonalenie swoich umiejętności. Szkolenia okresowe wykonywane są co 5 lat (5 dni szkolenia – można wykonać co rok 1 dzień po 7h). Do uzyskania kwalifikacji (pełnej lub przyspieszonej) oraz szkolenia okresowego może przystąpić osoba, która na terytorium RP przebywa min. 185 dni w roku ze względu na więzi osobiste lub zawodowe. Dotyczy to w szczególności osoby niebędącej obywatelem państwa członkowskiego UE, która ma zamiar wykonywać przewozy na rzecz podmiotu mającego siedzibę na terytorium RP, a która nie ma przeciwwskazań zdrowotnych i psychologicznych do świadczenia tego rodzaju pracy. Co istotne, najpierw powinna mieć miejsce kwalifikacja wstępna, dopiero potem szkolenie okresowe. Nie jest również konieczne dobiegnięcie do końca okresu 185 dni. Do kwalifikacji można przystąpić posiadając wizę lub pozwolenie o pracę – wystarczy bowiem zamiar pobytu potwierdzony właściwymi dokumentami. Kurs kwalifikacji wstępnej kończy się egzaminem teoretycznym w formie testu. Od 04.04.2015 r. wraz ze zmianą prawa o transporcie drogowym (Dz. U. z 2015 r. poz. 390, art.1) starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania wymienia posiadane przez niego prawo jazdy zagraniczne na polskie prawo jazdy, dokonując jednocześnie wpisu potwierdzającego te wymagania. Dodatkowym warunkiem wymiany prawa jazdy jest złożenie przez przedsiębiorcę oświadczenia o zatrudnieniu lub nawiązaniu współpracy z tym kierowcą, który będzie wykonywał lub wykonuje na jego rzecz przewozy drogowe. Chodzi o wpisanie tzw. kodu 95 wraz z datą jego obowiązywania, który jest obowiązującym w UE poświadczeniem odpowiednich kwalifikacji kierowcy.
Kwalifikacja wstępna to 280h zajęć, skrócona to 140 h. Wyznacznikiem tego jaki to będzie kurs doszkalający jest data uzyskania uprawnień, kategoria prawa jazdy oraz wiek kandydata. Szkolenie okresowe to 30 godzin (45 min.) teorii oraz 30h zegarowych jazdy. Kurs ten nie kończy się egzaminem. Generalnie zasada jest taka, że kierowca zagraniczny (spoza UE) musi mieć takie same kwalifikacje jak kierowca polski.
Uwaga! Świadectwo kwalifikacji zawodowej jest podstawą do wydania świadectwa kierowcy.
Legalizacja zatrudnienia.
Jest to niezbędny element w procesie zatrudnienia cudzoziemcy spoza UE. Zgodnie z ustawą z 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium RP, karą za nielegalne zatrudnianie cudzoziemca jest wysoka grzywna (3-5 tys. zł), a w szczególnych przypadkach kara pozbawienia wolności do lat 3. Zatem konieczna jest legalizacja pobytu oraz zatrudnienia. Zezwolenie będzie przeznaczone dla osoby z wizą lub zezwoleniem na pobyt czasowy i wydaną na tej podstawie kartą pobytu.
Etapy rejestracji.
Powinno to wyglądać następująco:
- Wypełnienie wniosku o opinii starosty (jeśli to konieczne).
- Udział w teście rynku.
Procedurę zaczyna się od zgłoszenia w Powiatowym Urzędzie Pracy wolnego miejsca pracy. Przeprowadzana jest tam analiza rejestrów bezrobotnych i poszukujących pracy. W przypadku odnalezienia odpowiednich, czyli spełniających wymogi oferty osób w rejestrze, organizowana jest rekrutacja. Niezbędne jest porównanie wysokości zarobków proponowanych przez pracodawcę do wysokości wynagrodzenia w takim samym lub podobnym zawodzie. Kwoty te powinny być zbliżone. Jeśli nie odnaleziono we wspomnianym rejestrze odpowiednich kandydatów, starosta nie później niż do 14 dnia od złożenia oferty w PUP wydaje decyzję odnośnie możliwości zatrudnienia obcokrajowca. Jeśli miała miejsce rekrutacja, starosta ma na to 21 dni. Opinia ta jest przekazywana pracodawcy.
- Odbiór opinii o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych w oparciu o rynek lokalny.
- Przygotowanie dokumentacji do wniosku o zezwolenie na pracę.
To jakie dokumenty są potrzebne do uzyskania pozwolenia na pracę dla cudzoziemca spoza krajów UE i krajów EFTA określają: ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, rozporządzenia MPiPS oraz uchwały poszczególnych wojewodów, aby zatem być odpowiednio przygotowanym należy porozumieć się z odpowiednim, pod względem siedziby firmy lub miejsca zameldowania osoby fizycznej będącej pracodawcą, urzędem wojewódzkim (jeśli nie jest możliwe ze względu na specyfikę pracy głównego miejsca wykonywania pracy, wniosek należy skierować do Wojewody mazowieckiego).
- Złożenie wniosku o wydanie zezwolenia na pracę.
Wniosek o zezwolenie na pracę kieruje pracodawca. Poza opinią starosty (jeśli jest niezbędna) będzie konieczne złożenie dowodu wpłaty jednorazowej opłaty skarbowej, która nie może być wyższa niż jednorazowe minimalne wynagrodzenie. Poza tym będą to na pewno wszelkie dokumenty związane z ustaleniem tożsamości pracodawcy, jak również zatrudnianego cudzoziemca oraz dokumenty potwierdzające kwalifikacje pracownika. W przypadku tych dotyczących przyszłego pracownika, nie muszą to być oryginały, mogą być to uwierzytelnione kopie, jeśli to konieczne dokumenty powinny być przetłumaczone przez zaprzysięgłego tłumacza na język polski.
- Uzyskanie zezwolenia na pracę.
Gdy pracodawca uzyska zezwolenie na pracę, wydawane jest ono w trzech egzemplarzach. Jeden pozostaje w urzędzie wojewódzkim, jeden jest dla pracodawcy, a trzeci pracodawca powinien przekazać pracownikowi. Pracodawca ma także, po uzyskaniu pozwolenia, podpisać umowę o pracę z pracownikiem na warunkach określonych w zezwoleniu. Zezwolenie jest wydawane maksymalnie na 3 lata, ale może być przedłużane. Jest 5 typów zezwoleń – od A do E. Najczęściej wydawany jest typ A: gdy cudzoziemiec wykonuje pracę na terytorium RP na podstawie umowy z podmiotem, którego siedziba, miejsce zamieszkania, odział, zakład, forma zorganizowania mieści się na terytorium RP. Decyzja wydawana jest w ciągu 30 dni, w szczególnych przypadkach może trwać jednak do 2 miesięcy.
- Przekazanie cudzoziemcowi zezwolenia na pracę i jeśli to konieczne rozpoczęcie legalizacji pobytu.
- Podpisanie umowy o pracę.
Po podpisaniu umowy o pracę pracodawca niezwłocznie powinien zgłosić pracownika do ZUS (objąć go ubezpieczeniem społecznym) i US.
Co to jest świadectwo kierowcy i jak je uzyskać?
Uwaga! Świadectwo kierowcy nie jest tym samym, co świadectwo kwalifikacji zawodowej.
Świadectwo kierowcy swoje umocowanie ma w rozporządzeniu (WE) nr 484/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 1 marca 2002r. Jest ono poświadczeniem, że kierowca cudzoziemiec jest zatrudniony zgodnie z obowiązującymi przepisami w celu wykonywania przez niego przewozów drogowych na terenie państw należących do UE.
Wydawane jest na podstawie zgłoszenia pracodawcy. Wniosek składany jest do Biura ds. Transportu Międzynarodowego GITD. Poza wypełnionym wnioskiem należy dostarczyć kopię licencji wspólnotowej, zaświadczenie o zatrudnieniu i spełnianiu wymagań związanych z art. 39a ustawy o transporcie drogowym (świadectwo kwalifikacji, zaświadczenie lekarskie i od psychologa), ksero potwierdzenia legalnego zatrudnienia (karta pobytu, karta Polaka, zezwolenie na wykonywanie pracy), ksero potwierdzenia objęciem ubezpieczeniem społecznym, ksero paszportu, ksero prawa jazdy, dowód uiszczenia opłaty skarbowej za wydanie świadectwa (w zależności od czasu obowiązywania od 10 – 40 zł za odpowiednio 12 miesięcy – 5 lat). Wszystko można przesłać na ul. Polną 69 w Warszawie.
Jeżeli wniosek został złożony prawidłowo, Główny Inspektor Transportu Drogowego wydaje świadectwo. Jeśli natomiast występują jakieś braki, należy je uzupełnić w ciągu 7 dni od otrzymania zawiadomienia. Jeśli natomiast decyzja nie jest pozytywna, można złożyć w ciągu 14 dni od momentu otrzymania decyzji odwołanie.
Wyjątek – zezwolenie na pracę na podstawie oświadczenia pracodawcy.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium RP bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę dopuszcza, w odniesieniu do obywateli Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdowii, Federacji Rosyjskiej i Ukrainy brak zezwolenia na pracę. Sytuacja taka może mieć miejsce, gdy okres zatrudnienia nie będzie przekraczał 6 miesięcy w przeciągu kolejnych 12 miesięcy. Możliwość taka jest niezależna od liczby podmiotów powierzających cudzoziemcowi pracę. Warunkiem jest uprzednie zgłoszenie przez pracodawcę pisemnego zamiaru zatrudnienia takiego cudzoziemca w powiatowym urzędzie pracy, właściwym ze względu na miejsce pobytu stałego lub siedzibę pracodawcy.
Pracodawca wypełnia wniosek: ”Oświadczenie o zamiarze powierzenia wykonywania pracy obywatelowi Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdowy, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy”. Oświadczenie powinno zawierać :
- nazwę zawodu
- miejsce wykonywania zawodu
- datę rozpoczęcia i okres wykonywania pracy
- rodzaj umowy stanowiący podstawę wykonywania pracy
- wysokość wynagrodzenia brutto
- informację o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych w oparciu o rynek lokalny
Rejestracja jest bezpłatna. Do wypełnionego formularza oświadczenia należy załączyć: podpisane pouczenie prawne, potwierdzenie prowadzenia działalności. Procedura trwa od 1 do 3 tygodni. Aby móc skorzystać z oświadczenia niezbędne jest posiadanie wizy z pozwoleniem na pracę lub zezwolenie pobytowe i wydaną na tej podstawie kartę pobytu, dokument ten jest bowiem jedynie poświadczeniem możliwości wykonywania w legalny sposób pracy. Zatem, gdy pracodawca będzie już dysponował zarejestrowanym w PUP oświadczeniem, powinien je przekazać zatrudnianemu cudzoziemcowi. Jeżeli nie posiada on jeszcze wizy z tym oświadczeniem może się o nią ubiegać w konsulacie RP. Dopiero wtedy cudzoziemiec może podpisać z pracodawca umowę o pracę. Forma umowy musi być pisemna i na takich warunkach jak w oświadczeniu. Pracodawca winien też zapoznać się z przepisami związanymi z pobytem i pracą cudzoziemców, aby im nie uchybić.
Podstawa prawna.
Ustawa z dnia 06.09.2001 r. o transporcie drogowym ( Dz. U. z 2013 roku 1414 z póź. zm. )
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy ( Dz. U. z 2013 poz. 674 z póź. zm.)
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 30 sierpnia 2006 r. w sprawie wykonywania pracy przez cudzoziemców bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (Dz. U. nr 156, poz. 1116 ze zm.).
Unijna dyrektywa 2003/59/WE – w sprawie wstępnej kwalifikacji i okresowego szkolenia kierowców niektórych pojazdów drogowych do przewozu rzeczy lub osób.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium RP bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę.
Ustawa z 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium RP.
Rozporządzenie (WE) nr 484/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 1 marca 2002r. zmieniające rozporządzenie Rady (EWG) nr 881/92 i (EWG) nr 3118/93 w celu ustanowienia świadectwa kierowcy (Dz. Urz. WE L 076 z 19.03.2002)
Podsumowanie.
Brak odpowiedniej ilości wykwalifikowanych szoferów ciężarówek jest dość mocno sygnalizowany przez polskich przedsiębiorców. Prowadzone są rozmowy, które mają pomóc wyrównać ten deficyt poprzez powrót do szkolnictwa zawodowego w tym zakresie. Plany były takie, aby od września 2016 roku ruszyły już pierwsze klasy przygotowujące do zawodu kierowcy w nowoczesnym wydaniu. Niestety nadal nie ma podstawy programowej, więc projekt stoi pod znakiem zapytania. Jednocześnie uproszczona procedura zatrudniania cudzoziemców zza wschodniej granicy od 2017 roku może zostać utrudniona. Rząd pracuje nad nowelizacją ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Chodzi o wprowadzenie zezwolenia na pracę krótkoterminową, która obejmie właśnie 6 miesięczny okres zatrudnienia. O uzyskanie takiego zezwolenia będą mogli ubiegać się jedynie ci przedsiębiorcy, którzy działają na rynku minimum rok. Problemem do tej pory było także wpisywanie kodu 95 w świadectwie kierowcy. Prowadzone są rozmowy, aby to zmienić i nie narażać więcej na problemy szczególnie w Niemczech i Austrii, w trakcie kontroli drogowej kierowcy. Zatrudnianie kierowców ze Wschodu nie jest proste, ale jak widać możliwe do przeprowadzenia.
