Co musisz wiedzieć o przewozie rzeczy wartościowych?
Czym są towary wysokowartościowe?
Według zwyczajowej definicji za ładunki wartościowe uznaje się te, które zawierają przedmioty:
– o znacznej wartości rynkowej (np. biżuterię, sprzęt elektroniczny, dzieła sztuki)
– wymagające szczególnej ochrony własności intelektualnej (np. prototypy maszyn lub inne obiekty przed ich premierą rynkową)
– unikatowe, np. wykonane na specjalne zamówienie, występujące tylko w jednym egzemplarzu;
– będące wytworami przemysłu farmaceutycznego, które należy szczególnie chronić przed nielegalnym wprowadzeniem do obrotu.
Rzeczy wartościowe powinno się przewozić w odpowiednich opakowaniach, w zamkniętej jednostce ładunkowej, z zachowaniem szczególnej dbałości o bezpieczeństwo transportu – czyli o ochronę przewożonego ładunku zarówno przed kradzieżą, jak i jego ewentualnym uszkodzeniem.
Wartość towarów w transporcie – podstawy prawne
Chociaż polskie prawo nie definiuje wprost ładunku wysokowartościowego, można w nim znaleźć wskazówki, jak się z takim towarem obchodzić. Zastosowanie mają tu ogólne przepisy dotyczące deklaracji wartości towaru i związanej z nią odpowiedzialności uczestników łańcucha dostaw.
Pierwszych z nich dostarcza Ustawa z dn. 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe.
Deklaracja wartości przesyłki
Zgodnie z art. 40 tej ustawy, jeżeli wartość przewożonych rzeczy nie wynika z rachunku sprzedawcy lub dostawcy ani z obowiązującego cennika, nadawca może zadeklarować ich wartość w liście przewozowym.
Artykuł 27 precyzuje z kolei, że przewoźnik może sprawdzić zgodność deklarowanej wartości z rzeczywistą. W razie sporu nadawca towaru może poprosić rzeczoznawcę o określenie tej wartości.
Odszkodowanie za utratę lub uszkodzenie przesyłki – odpowiedzialność przewoźnika
Prawo przewozowe określa również warunki odszkodowania w przypadku utraty lub uszkodzenia przesyłki – co ma tym większe znaczenie, im wyższa jest wartość przewożonego ładunku.
Zgodnie z treścią art.80 wysokość odszkodowania za utratę lub ubytek przesyłki nie może przewyższać wartości ustalanej na podstawie ceny wskazanej w rachunku dostawcy lub sprzedawcy albo wynikającej z cennika obowiązującego w dniu nadania przesyłki, albo wartości rzeczy tego samego rodzaju i gatunku w miejscu i czasie ich nadania.
Jeżeli wartości przesyłki nie można określić żadną z powyższych metod, zajmie się tym rzeczoznawca.
W razie utraty przesyłki z deklarowaną zawartością nadawcy należy się odszkodowanie w wysokości wartości deklarowanej (lub – w przypadku ubytku – w jej odpowiedniej części), chyba że przewoźnik udowodni, że wartość deklarowana była wyższa od rzeczywistej.
W przypadku uszkodzenia przesyłki – jak głosi art. 80 – odszkodowanie ustala się w wysokości odpowiadającej procentowemu zmniejszeniu się wartości. Wysokość tego odszkodowania nie może jednak przewyższać kwoty rekompensaty przysługującej za utratę całej przesyłki (jeżeli doznała ona obniżenia wartości wskutek uszkodzenia) lub ubytek tej części przesyłki, która doznała obniżenia wartości wskutek uszkodzenia.
Co istotne, oprócz wypłaty odszkodowania za uszkodzoną lub utraconą przesyłkę (bądź jej część) przewoźnik ma także obowiązek zwrócić inne koszty związane z przewozem przesyłki, liczone proporcjonalnie do strat. Mówi o tym art. 82. Prawa przewozowego.
Odszkodowanie za utratę lub uszkodzenie przesyłki – odpowiedzialność spedytora
Nie tylko przewoźnik przejmuje odpowiedzialność finansową za transportowany towar. Art. 801 Kodeksu cywilnego definiuje również zakres odpowiedzialności spedytora w tej kwestii.
Poniżej cytujemy go w całości:
Art. 801. Zakres odpowiedzialności spedytora
- 1. Odszkodowanie za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki w czasie od jej przyjęcia aż do wydania przewoźnikowi, dalszemu spedytorowi, dającemu zlecenie lub osobie przez niego wskazanej, nie może przewyższać zwykłej wartości przesyłki, chyba że szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa spedytora.
- 2. Spedytor nie ponosi odpowiedzialności za ubytek nie przekraczający granic ustalonych we właściwych przepisach, a w braku takich przepisów – granic zwyczajowo przyjętych.
- 3. Za utratę, ubytek lub uszkodzenie pieniędzy, kosztowności, papierów wartościowych albo rzeczy szczególnie cennych spedytor ponosi odpowiedzialność jedynie wtedy, gdy właściwości przesyłki były podane przy zawarciu umowy, chyba że szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa spedytora.
Przewóz towarów wartościowych – o co warto zadbać?
Zaufani kierowcy lub przewoźnicy
Na początek to, co wydaje się oczywiste – sprawdzeni ludzie. Szczególnie cenne transporty warto powierzać przede wszystkim zaufanym kierowcom, posiadającym odpowiednie doświadczenie i dłuższy staż w firmie. W przypadku podwykonawców obowiązuje analogiczna zasada – transportu towarów wysokowartościowych nie zleca się podmiotom, z którymi podejmujemy współpracę po raz pierwszy.
Odpowiednie pakowanie i zabezpieczenie towaru
Kolejną kwestią jest właściwe opakowanie cennych produktów (po stronie nadawcy) oraz odpowiednie zabezpieczenie ich na czas transportu, tak aby po pierwsze chronić towar przed uszkodzeniem, po drugie utrudnić jego kradzież.
Rozwiązania antywłamaniowe
Skoro już jesteśmy przy kradzieżach: doświadczeni kierowcy mówią, że nie da im się w 100% zapobiec – co nie znaczy, że nie warto maksymalnie utrudnić złodziejom życia. Pomagają w tym coraz nowocześniejsze systemy antywłamaniowe, montowane (na stałe lub tymczasowo) na naczepach. Należą do nich zarówno mechaniczne zamki i blokady, jak i elektroniczne rozwiązania z kodami PIN generowanymi przez akredytowanych partnerów serwisowych, co uniemożliwia wejście w ich posiadanie przez osoby nieupoważnione. Także producenci naczep wychodzą naprzeciw oczekiwaniom uczestników łańcucha dostaw, produkując m.in. zbrojone plandeki, a nawet inteligentne kurtyny wyposażone w czujnik otwarcia drzwi oraz rozpoznające moment rozcinania i automatycznie powiadamiające przewoźnika oraz uruchamiające alarm. Większość tych rozwiązań można zintegrować z istniejącymi rozwiązaniami telematycznymi. A skoro już o nich mowa…
Systemy telematyczne
Dziś trudno już sobie wyobrazić transport – zwłaszcza wyjątkowo cennych ładunków – bez wykorzystania danych GPS. Bazujące na nich systemy telematyczne pozwalają m.in. na:
– tracking, czyli monitoring pojazdów lub/i samych ładunków w czasie rzeczywistym. Dzięki temu zarówno przewoźnik, jak i nadawca oraz w razie potrzeby odbiorca towaru mogą zobaczyć, gdzie znajduje się ich ciężarówka lub towar, a dzięki temu mogą reagować na komplikacje – np. związane z opóźnieniem dostawy lub zagrażające bezpieczeństwu.
– geofencing, czyli system wysyłający automatyczne powiadomienia (np. do właściciela floty), kiedy pojazd z towarem zboczy z trasy lub wyjedzie poza ustalony obszar.
Ubezpieczenie
Niezależnie od stosowanych zabezpieczeń warto zastanowić się nad rozszerzeniem OCP o grupy towarów wartościowych, szczególnie, jeśli stale realizujemy takie transporty. Podstawowy zakres ubezpieczenia nie obejmuje bowiem towarów podwyższonego ryzyka – a za takie, obok materiałów niebezpiecznych, są też uznawane przesyłki wysokowartościowe. Wybór ubezpieczyciela powinien być więc bardzo przemyślany, ponieważ nie wszystkie firmy oferują możliwość objęcia polisą OCP szczególnie cennych ładunków.
http://www.mgzgama.pl/ubezpieczenia/dziela-sztuki-w-przesylkach-i-przewozie/
https://transporteca.pl/transport-dziel-sztuki/
Transport towarów wysokowartościowych – wyzwanie dla odważnych, „TSL Biznes” nr 6/2021, s.16-17
https://mfiles.pl/pl/index.php/Podatno%C5%9B%C4%87_ekonomiczna
https://blog.arvato.pl/logistyka-produktow-wysokowartosciowych/
https://truckfocus.pl/nowosci/52396/jak-skutecznie-chronic-przewozony-towar-i-pojazd-przed-kradzieza
https://40ton.net/najbezpieczniejsza-naczepa-kurtynowa-rozpozna-kradziez-i-powiadomi-ochrone/
https://40ton.net/zbrojona-plandeka-antywlamaniowa-nowej-generacji/